Neyland

Cynnwys Tudalen:

Ffigur 7.1: Neyland

Portread o Seilwaith Gwyrdd Neyland

7.1 Mae tref fach Neyland wrth ben dwyreiniol Aberdaugleddau, ger aber Afon Cleddau. Amgylchynir y dref gan gaeau amaethyddol wedi’u ffinio gan wrychoedd i’r gogledd a’r gorllewin, ond mae’n cadw rhywfaint o gymeriad diwydiannol oherwydd yn hanesyddol roedd yn derfynfa bwysig i longau a threnau. Mae Ardal Gadwraeth Neyland wedi’i chynnwys ar hyd yr ymyl ddeheuol ac o fewn rhannau canolog o’r dref, gyda llawer o adeiladau rhestredig yn ymwneud â’r seilwaith rheilffyrdd sydd bellach wedi peidio. Mae patrymau stryd llinol, rheolaidd yn gyffredin ar draws eangderau deheuol y dref, sy’n adlewyrchu’r topograffi llethrog wrth i’r tir gwrdd â’r arfordir. Oddi yma, ceir golygfeydd ar hyd strydoedd ac o eiddo ar draws yr aber a thuag at y porthladd yn Noc Penfro sydd ar y lan ddeheuol. O fewn gogledd y dref, nodweddir patrwm y strydoedd gan ffurf faestrefol lacach.

7.2 Mae Neyland yn agos at ddwy ddyfrffordd bwysig, sef aber Aberdaugleddau, ar hyd ymyl ddeheuol y dref, a Westfield Pill, sy’n ffurfio ffin ddwyreiniol y dref. Mae aber Aberdaugleddau yn rhan o Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA) Forol Sir Benfro, yn ogystal â Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) Dyfrffordd y Ddau Gleddau, y mae ei ehangder dynodedig yn parhau i’r gogledd, ar hyd coridor nant Westfield Pill.

7.3 Mae mannau agored o fewn Neyland yn fach ac yn brin eu nifer, gyda chaeau hamdden yn gysylltiedig â’r ysgol a meysydd athletaidd ym mhen gogleddol y dref a man hamdden bach ym Mharc Harbour Close. Daw Llwybr Arfordir Penfro, sef Llwybr Cenedlaethol a hyrwyddir, ar hyd ymyl ddeheuol y dref cyn parhau ar hyd aber Aberdaugleddau i’r dwyrain a’r gorllewin. Diffinnir ffin orllewinol y dref gan goridor nant ym Mro Neyland. Mae’r dyffryn coediog hwn megis coridor bywyd gwyllt pwysig sy’n cysylltu’r cefn gwlad ehangach ag Aberdaugleddau a’i ddynodiadau bywyd gwyllt cysylltiedig. Mae Westfield Pill yn nodi ffin ddwyreiniol y dref ac yn cynnwys Hafan Hwylio Neyland, sef marina ar gyfer cychod pleser. Yno mae’r glannau hefyd yn cynnal rhan o Lwybr Arfordir Penfro yn ogystal â dechrau cysylltiad beicio Brunel oddi ar y ffordd sy’n cysylltu Neyland â Hwlffordd i’r gogledd. Ynghyd ag ardaloedd o goetir hynafol trwchus, mae Westfield Pill hefyd yn cynnwys Gwarchodfa Natur Westfield Pill y mae’n hysbys ei bod yn cynnal dyfrgwn, ystlumod ac amrywiaeth gyfoethog o infertebratau, ymlusgiaid, amffibiaid ac adar.

7.4 Mae ychydig o Hawliau Tramwy Cyhoeddus yn cysylltu gogledd yr anheddiad â’r dirwedd ehangach gyda’r rhan fwyaf o rwydwaith y dref ar hyd y dyfrffyrdd ac i’r gorllewin o’r dref o fewn y dirwedd fugeiliol i raddau helaeth. Fodd bynnag, mae llwybrau beicio sy’n ymledu oddi ar Lwybr Arfordir Penfro ac yn ymestyn i’r dwyrain a’r gorllewin ar hyd yr A477 i gynnig cysylltedd ehangach.

Ffigur 7.2: Cyfleoedd SG yn Neyland

Yn ôl i’r top

Prosiectau Cicdanio

NEY 4 – Defnyddio atebion seiliedig ar natur i fynd i’r afael â materion ansawdd dŵr

7.5 I’r dwyrain o anheddiad Neyland mae Gwarchodfa Natur Westfield Pill, sydd o bwysigrwydd cenedlaethol ar gyfer y casgliad o infertebratau ac adar gwyllt sy’n gaeafu. Darpara’r safle amrywiaeth o gynefinoedd pwysig, a hynny yn y llyn ac ar y tir o’i gwmpas. Mae hefyd yn draenio i Aberdaugleddau, sydd wedi’i ddynodi’n Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA). Nodweddir y tir fferm cyfagos gan gyfres o lethrau serth, ac mae prosiectau blaenorol wedi nodi’r cyfle i weithredu newidiadau i ddulliau rheoli tir a fyddai o fudd i ansawdd dŵr, yn lleihau risg llifogydd ac yn lleihau risg siltio. Dylid targedu dalgylch cyfan Westfield Pill ar gyfer ymyriadau, gan ganolbwyntio’n benodol i ddechrau ar fferm sy’n eiddo i Gyngor Sir Penfro (CSP) i’r dwyrain o Neyland.

7.6 Cynhaliwyd eisoes broses o fapio cyfleoedd gan ddefnyddio data synhwyro o bell, gan nodi ardaloedd lle gallai newidiadau yn y dulliau rheoli tir ddwyn buddion. Byddai cam casglu data cychwynnol ar draws dalgylch Westfield Pill yn darparu proses dilysu daearol leol o’r cyfleoedd hyn. Yna, gallai’r cam casglu data a mapio cyfleoedd hwn gael ei ddatblygu’n gyflym i gyflwyno ystod o newidiadau ac ymyriadau defnydd tir, a allai gynnwys;

Creu lleiniau clustogi torlannol, gan leihau pori’n agos at gyrsiau dŵr;
Ffurfioli ardaloedd dyfrio da byw, er mwyn codi ffensys ar hyd cyrsiau dŵr i’w hamddiffyn rhag erydiad glannau, sathru’r glannau ac effaith tail;
Plannu coed / prysglwyni ar ymylon caeau a lleiniau cysgodi er mwyn cadw mwy o ddŵr; a

7.7 Chreu argaeau naturiol o fewn cyrsiau dŵr bychain, gan arafu llif a chynyddu amrywiaeth cynefinoedd o fewn y dirwedd

Ffigur 7.3: NEY4

Buddion y prosiect

7.8 Ymhlith buddion y prosiect, fel y’u darlunnir yn Ffigur 7.4 isod, mae:

Lleihau risg llifogydd
Gwella ansawdd dŵr
Lle i fywyd gwyllt a gwytnwch ecolegol
Dal a storio carbon a lliniaru effeithiau newid hinsawdd

Ffigur 7.4: Buddion

Darparu atebion seiliedig ar natur a gwasanaethau ecosystemau

7.9 Mae dulliau rheoli defnydd tir ers yr Ail Ryfel Byd wedi golygu mwy o ddraenio tir, mewn ymgyrch i sicrhau bod tir fferm mor effeithlon ag sy’n bosibl. Mae hyn wedi arwain at leihau amrywiaeth cynefinoedd, a cholli gwlyptiroedd, glaswelltir gwlyb a chynefinoedd daearol gwlyb cysylltiedig. Mae hefyd wedi cynyddu risg llifogydd, am ei fod yn cynyddu cyflymder a maint y dŵr sy’n llifo i lawr dalgylchoedd, gan leihau effaith glustogi’r dirwedd yn ystod glaw trwm a maith. Mae draeniad cynyddol priddoedd gwlyb hefyd yn cael effaith andwyol ar allu’r pridd hwnnw i ddal a storio carbon.

7.10 Trwy ddefnyddio technegau megis clustogfeydd torlannol, plannu lleiniau cysgodi ac ymylon caeau, byddai gallu’r dirwedd i amsugno glawiad a chlustogi rhag glawiad a dŵr ffo wyneb yn cael ei gynyddu’n sylweddol. Byddai hyn yn cael effaith fuddiol gydredol ar risg llifogydd, ansawdd dŵr a dal a storio carbon, gan y byddai ail-wlychu priddoedd gwlyptir yn cynyddu eu gallu i amsugno a chloi carbon.

Mecanweithiau cyflawni

7.11 I ddechrau, cynigir y gellid targedu’r prosiect ar lefel leol, safle-benodol drwy gynnal arolwg i ddilysu daear presenoldeb a graddfa’r ardaloedd cyfle a nodwyd hyd yma gan ddefnyddio technegau synhwyro o bell. Gellid cynnal yr arolwg hwn gan wyddonwyr dinasyddion hyfforddedig addas, staff Cyngor Sir Penfro (CSP) neu gan ymgynghorydd arbenigol allanol. Pan fydd ardaloedd o gyfle allweddol wedi bod yn destun dilysu daearol ac wedi’u diffinio, byddai angen ymgysylltu â thirfeddianwyr a deiliaid / porwyr tir er mwyn cyflwyno’r cyfleoedd hyn a thrafod eu heffeithiau ar ddefnydd tir presennol. Gall hyn arwain at golli rhai cyfleoedd am resymau cyfyngiadau amaethyddol masnachol a ffisegol.

7.12 Gallai’r ymyriadau a’r newidiadau ffisegol arfaethedig i ddulliau rheoli tir gael eu darparu gan y tirfeddianwyr eu hunain, neu gan gontractwyr amaethyddol allanol.

Partneriaid posibl

Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt De a Gorllewin Cymru
Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC)
Ymddiriedolaeth Afonydd Gorllewin Cymru
Fforwm Arfordirol Sir Benfro

Cost amlinellol

Cost isel = <£250k

7.13 Rhagwelir y gall y prosiect hwn gostio degau o filoedd neu lai, yn ddibynnol ar ardal y dalgylch sydd wedi’i dargedu ar gyfer ymyriadau. Byddai’r costau’n cynnwys rhai ffioedd cyngor arbenigol / asiant tir cyfyngedig, costau ffensio a phlannu coed a chostau posibl sy’n gysylltiedig â gosod cyfarpar dyfrio da byw amgen.

Cyfleoedd ariannu posibl

Cynllun Ffermio Cynaliadwy Llywodraeth Cymru sy’n dod i’r amlwg
Coedwig Genedlaethol Cymru – Y Grant Buddsoddi mewn Coetir (Cronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol – Cylch 1)

Amserlen

Cam cyflym ymlaen = <1 flwyddyn

7.14 Gellid darparu ymyriadau ffisegol o fewn un flwyddyn. Un peth anhysbys allweddol i’r prosiect fyddai’r amser a gymerir i gael cytundebau / caniatâd gan y tirfeddiannwr / deiliad / porwr.

Cyfyngiadau posibl

7.15 Un cyfyngiad allweddol ar gyfer y prosiect fyddai cytundebau tirfeddiannwr / deiliad tir / porwr, gan y gallai fod risg canfyddedig i hyfywedd fferm sy’n gysylltiedig â cholli rhywfaint o dir i ymylon torlannol / lleiniau cysgodi / plannu ymylon caeau ac ati. Gall hefyd fod gwrthwynebiad i newid cyrsiau dŵr o ran pryderon draenio tir. Dylid gwrthddadlau’r pryderon hyn ag argaeledd taliadau amaethyddol ar gyfer nwyddau a gwasanaethau amgylcheddol, ac felly mae’r oedi cyn lansio Cynllun Ffermio Cynaliadwy Llywodraeth Cymru yn gyfyngiad posibl yn hyn o beth.

Cynnal a chadw a stiwardiaeth

7.16 Byddai angen cynnal a chadw’r gwaith meddal a’r gwlyptir yn rhan o’r cyfnod sefydlu 60 mis, gan gynnwys amnewid coed aflwyddiannus.

Monitro ar gyfer llwyddiant

7.17 Yn amodol ar argaeledd cyllid, dylid monitro llwyddiant y prosiect drwy wyddoniaeth dinasyddion syml, gyda chymorth addas. Gallai technegau gynnwys monitro ansawdd dŵr gan ddefnyddio offer llaw syml, neu osod mesurydd ffrwd syml i fonitro llif ffrwd, er enghraifft.

Camau nesaf

7.18 Diogelu cyllid cyfyngedig (£1k i £10k) i gynnal proses dilysu daearol synhwyro o bell ar draws y dalgylch, gan greu rhestr flaenoriaeth o feysydd ar gyfer ymyriad.

7.19 Ymgysylltu â thirfeddianwyr / deiliaid / porwyr ac ymrwymo i gytundebau i ddarparu ymyriadau ar eu tir.

Ffigur 7.5: Neyland

Yn ôl i’r top

NEY12 – Creu ymylon blodau gwyllt ar hyd y Promenâd

7.20 Mae graddiant y clawdd glaswelltog sy’n ffinio â’r Promenâd yn rhy serth i ddarparu swyddogaeth hamdden, gan gynnwys y tir rhwng Church Lakes a Riverside Avenue. Byddai llacio’r drefn torri gwair bresennol yn annog tywarchen hirach a mwy amrywiol a fyddai’n darparu cynefin i amrywiaeth o rywogaethau, sef peillwyr. Er mwyn cynyddu amrywiaeth rhywogaethau, dylid hau hadau blodau gwyllt brodorol, neu osod tyweirch blodau gwyllt. Dylid hefyd ystyried defnyddio rhywogaethau blodau gwyllt sy’n goddef halen am fod yr arfordir mor agos. Byddai cynnwys cribell felen o fewn y gymysgedd rhywogaethau yn helpu i reoli sefydliad glaswelltau grymus. Yn y gwanwyn a’r haf, byddai sefydlu dolydd blodau gwyllt hefyd yn gwella golwg y dref i’r rhai sy’n gadael neu’n cyrraedd drwy’r B4325.

7.21 Mae arwyddion yn chwarae rhan bwysig wrth gyfleu i’r cyhoedd fuddion sefydlu dôl blodau gwyllt. Gall hyn helpu i oresgyn canfyddiadau o ‘annibendod’ drwy hybu ymwybyddiaeth ynghylch pwysigrwydd peillwyr.

7.22 Ar y llethrau isaf, byddai’n briodol plannu coed ychwanegol ar raddfa fach. Fodd bynnag, dylid cadw golygfeydd ar draws Aberdaugleddau.

Ffigur 7.6: NEY12