Prosiect Pwyth Mewn Pryd

Bydd y prosiect yn newid o reolaeth dwysedd uchel yn nalgylch Cwm Gwaun a Phorthgain at strategaeth fonitro a chynnal er mwyn adlewyrchu’r llwyddiant yn y dalgylchoedd hyn tra’n sicrhau hefyd y bydd angen llai o adnoddau i gynnal yr ardaloedd hyn lle mae’r RhAGau bron iawn wedi cael eu dileu.

Bydd yr hyn a ddysgir o’r prosiect hwn yn cynorthwyo prosiectau ehangach yng Nghymru a’r DU i ddatblygu model cynaliadwy er mwyn cynyddu hyder mewn buddsoddiad wrth reoli RhAGau ar raddfa’r dalgylch.  Yn ogystal, bydd y prosiect yn dechrau grŵp RhAGau cydweithredol yn Ne-orllewin Cymru yn ogystal â chynhyrchu pecyn cymorth ymarferol ar gyfer dull y dalgylch er mwyn rheoli’r RhAGau a dargedir.

Mae’r mapiau isod yn dangos lle gwelir pla o Ffromlys Chwarennog wrth ymyl dŵr (a welir mewn pinc) a geir yn nalgylch Cwm Gwaun ac ardaloedd lle na chofnodwyd unrhyw Ffromlys Chwarennog hyd yma (a welir mewn gwyrdd) yn 2015 ac isod yn 2019.

Map yn dangos pla Jac y neidiwr yng Nghwm Gwaun (2015)

Mae Ffromlys Chwarennog yn lledaenu wrth ymyl dŵr lle mae’n cytrefu ar lannau aberoedd, ffosydd, nentydd a phrif afonydd.  Mae’n ymestyn ymhellach i mewn i’r tir i gynefinoedd cyfagos, fel glaswelltir corsiog, coetiroedd a chloddiau, gan greu ardaloedd o bla a ellir fod yn rhai mawr a lle mae’r ungnwd hwn yn goruchafu.

Mae cyfanswm o 8.5 hectar o dir yn nalgylch Cwm Gwaun yn cael ei effeithio gan y planhigyn goresgynnol blynyddol hwn, sy’n amrywio o gannoedd at filoedd o goesynnau.

Mae map 2019 a welir isod yn dangos statws pla’r Ffromlys Chwarennog yn Nalgylch Cwm Gwaun yn 2019, lle mae 80% o saith hectar o dir yn gysylltiedig â’r dalgylch wedi cael ei reoli yn effeithiol gan staff, contractwyr a gwirfoddolwyr a oedd yn defnyddio’r dulliau ymarfer gorau ac mae’n cael ei ddosbarthu fel ‘bron wedi’i ddileu’.

Map yn dangos pla Jac y neidiwr yng Nghwm Gwaun (2019)

Mae’r ardaloedd hyn yn awr yn symud i’r cam monitro a chynnal a chadw, lle mae angen llawer llai o amser ac arian er mwyn sicrhau bod buddsoddiad y prosiect yn cael ei warchod.

Buddsoddi yn awr ar gyfer gwydnwch yn y dyfodol – ‘pwyth mewn pryd’ go iawn

Y brif wers a ddysgwyd yn ystod y gwaith a gwblhawyd gan y prosiect hyd yma, yw mai drwy ddarparu strategaeth reoli drylwyr ac ymrwymedig a mabwysiadu ymarfer gorau a bioddiogelwch, gellir lleihau’r Ffromlys Chwarennog yn sylweddol ar draws tirwedd y dalgylch o fewn 2-4 blynedd.

Gall weddnewid y safle yn weledol mewn un tymor/12mis, cyn belled â bod dull y dalgylch yn cael ei ddefnyddio.  Mae hyn angen buddsoddiad o ran amser ac adnoddau, er enghraifft, talu i gontractwyr ac annog gwirfoddolwyr a grwpiau cymunedol.  Fodd bynnag, bydd buddsoddi yn awr yn cynyddu gwydnwch y cynefinoedd a’r dirwedd ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.

Ymgysylltiad y tu allan i ddalgylchoedd presennol y prosiect

Bydd Cydlynydd y Prosiect Pwyth mewn Pryd yn darparu cyngor y tu allan i ddalgylchoedd y prosiect, ond mae trafodaeth, cydweithrediad ac ymrwymiad yn allweddol ar gyfer yr holl bartïon sydd ynghlwm â phroblemau RhAGau.  Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro yn awyddus i glywed gan grwpiau cymunedol a thirfeddianwyr sydd â diddordeb yn y maes lle gellir cyflawni dull cydweithredol a chydlynol.

Mae hyn wedi arwain at gynnwys ardaloedd strategol o ddalgylch Trewyddel, lle gallai rheolaeth mewn tarddleoedd arwain at gynnwys y pla mawr ar y llechwedd arfordirol, gan dderbyn cymorth ariannol gan Awdurdod y Parc Cenedlaethol a Phartneriaeth Natur Sir Benfro.